Eind 2005 verbleef ik voor mijn eindonderzoek aan de Universiteit Leiden een aantal weken in Hyderabad, na Bangalore de grootste IT-hub van India. Samen met mijn goede vriend Daniel onderzocht ik de impact van cultuurverschillen – in een samenwerking tussen een Nederlandse en Indiase vestiging van SSA Global – bij het gezamenlijk ontwikkelen van een softwarepakket.

Naast de grote cultuurverschillen ondervond ik eveneens een enorm verschil in de wijze waarop men in India naar de wereld kijkt. Mijn eigen logica leek ineens totaal niet meer aan te sluiten op de werkelijkheid. Telkens probeerde ik mijn logica te projecteren op de omgeving, maar toch begreep ik veel situaties niet of nauwelijks. Alsof ik naar een spectaculaire show van een illusionist zat te kijken, de beelden waren prachtig maar de logica ontbrak volkomen.

Neem nu ons eerste bezoek aan een lokaal restaurant waar we een overheerlijke Hyderabadi biryani bestelden. De eerste portie bestond uit een gigantische berg rijst, die we vol enthousiasme tot ons namen. Uit respect voor de gastheer werkten we – weliswaar iets minder enthousiast – ook de tweede portie helemaal naar binnen, terwijl we eigenlijk al propvol zaten. We wilden tenslotte toch laten blijken dat we het eten waardeerden. Het dilemma ontstond eigenlijk pas bij het opdienen van de derde portie, want hoe betuigden we respect voor het eten zonder het allemaal op te hoeven eten?

We kozen ervoor om – enigszins gegeneerd – een groot gedeelte van de biryani te laten staan. Pas later ontdekten we een groot verschil in onze kijk op de wereld, die ons vrijpleitte van onbeleefd gedrag. In Nederland is het gebruikelijk om je bord leeg te eten, waarmee je een positief signaal afgeeft naar de keuken: “Ik heb mijn bord leeggegeten, dus het was heerlijk.“ Daarentegen is het in India juist gebruikelijk om een groot gedeelte van de maaltijd te laten staan: “Ik heb mijn bord niet leeggegeten, dus het was genoeg.” Een totaal andere kijk waarin het één niet beter is als het ander.

Bij het IT bedrijf Azri Solutions van mijn goede vriend Venkatesh ontmoette ik een jongeman die zorgdroeg voor alle huishoudelijke taken binnen en buiten de bedrijfsmuren. Ik kan wel eerlijk zeggen dat ik vrij veel moeite had om met hem om te gaan. Niet zozeer om wie hij was, maar te meer om het ongemakkelijk gevoel dat hij mij gaf. Hij stelde zich namelijk extreem onderdanig op door werkelijk alles voor mij te doen, waardoor ik het onaangename gevoel van superioriteit kreeg. Op een dag liet ik mijn volle koffiemok vallen, waardoor de hele vloer overspoeld werd door koffie. Meteen liep ik richting de keuken om een doekje te halen, want ik ben gewend mijn eigen rommel op te ruimen. Nog voor ik de keuken kon bereiken riep een Azriaan mij terug. Het opruimen van de plas koffie behoorde tot het takenpakket van de huishouder. Het gevoel dat mij bekroop is niet met woorden te beschrijven. Hoe konden zij nu iemand de rommel op laten ruimen die ik overduidelijk veroorzaakt had?

Een paar dagen later deelde ik mijn akelige gevoel met Venkatesh, die mij direct duidelijk maakte dat ik de situatie bekeek door mijn spreekwoordelijke Nederlandse bril. De huishouder bleek een kind uit een lagere sociale klasse. Door een functie binnen Azri voor hem te creëren kreeg hij een kans op een beter leven. En door hem direct verantwoordelijk te maken voor alle huishoudelijke taken groeide zijn eigenwaarde. Ik werd dus niet teruggefloten, omdat hij alle rotklusjes moest opknappen. Ik werd teruggefloten, omdat hij zijn eigenwaarde ontleende aan de taken waar hij verantwoordelijk voor was. Wederom een situatie die door verschillende mensen anders geïnterpreteerd werd. In dit geval boog de situatie voor mij persoonlijk meteen om van negatief naar positief door het dialoog aan het gaan met Venkatesh. Hierdoor kon ik mijn gevoelens beter een plaats geven.

Verschil in perspectief ontstaat niet alleen tussen mensen uit verschillende culturen. Mensen uit dezelfde cultuur, groep of zelfs familie kunnen allemaal met andere ogen naar de wereld kijken. De ene persoon ziet bijvoorbeeld hierboven een jongeman recht in de camera kijken, terwijl de ander overtuigd is een zijaanzicht te zien. Kijk nog maar eens opnieuw, dan zie je dat beide personen gelijk hebben. Op de werkvloer van uw onderneming kijkt iedere medewerker ook door zijn eigen bril. Iedereen interpreteert een situatie anders en baseert hierop zijn mening ofwel zijn waarheid. Mensen staan soms lijnrecht tegenover elkaar, waardoor discussie, frictie, wantrouwen en soms ruzie ontstaat. Veelal wordt de situatie opgelost door het sluiten van een compromis, waardoor beide personen deels tevreden zijn. Of wellicht erger, één persoon wint en de ander verliest. Een beter alternatief is jezelf openstellen voor de waarheid van de ander waardoor gezamenlijke inzichten ontstaan. In plaats van een compromis te sluiten creëer je hierdoor een situatie die voor beide partijen voordelig kan zijn. Een win-win situatie!

Probeer de komende periode eens meer inzicht te krijgen in de zienswijze van je collega’s. Kap discussies niet direct af, maar ga op zoek naar andermans waarheid door het dialoog aan te gaan. Projecteer niet telkens alleen je eigen logica op de situatie, maar geef anderen de kans hun zienswijze te uiten. Bedenk dat ieder individu een eigen bril op heeft waardoor hij de wereld bekijkt en interpreteert. Door alleen al hier bij stil te staan maak je grote stappen vooruit. De effecten in de organisatie zullen direct merkbaar zijn, omdat iedereen baat heeft bij de creatie van win-win situaties. De positiviteit en het vertrouwen binnen de organisatie zullen zichtbaar toenemen, omdat iedereen gehoord wordt in zijn mening en de eigenwaarde toeneemt.

Wouter Volkeri